طرحواره درمانی: آشنایی با حوزه خودگردانی و عملکرد مختل

اگر والدین با فرزندشان به همین صورتی که در تصویر مشاهده می‌کنید، رفتار کنند، طرحواره و باورهای مربوط به حوزه خودگردانی و عملکرد مختل در ذهن کودکشان شکل می گیرد.

خودگردانی چیست؟

همه‌ی ما به خودگردانی نیاز داریم. خودگردانی یعنی اینکه ما در مقایسه با همسالان بتوانیم بطور مستقل و بدون حمایت مداوم دیگران کارهای خود را انجام بدهیم.

افراد خودگردان می توانند بدون کمک والدین‌شان در خارج از محیط خانواده زندگی مستقلی رو داشته باشند. این افراد از نظر جسمی، ذهنی و روانشناختی حس یکپارچکی و کنترل درونی از خود دارند. هم‌چنین این افراد معتقدند محیطی که در آن زندگی می کنند (محیط خارج از خانواده) نسبتا امن است و زیاد نگران تهدید نیستند.

برای پرورش حس خودگردانی و کفایت بچه‌ها ، باید به‌صورت مستقل کارهایی که در توان‌شان است را انجام بدهند. مثل کارهای داخل و خارج منزل و تکالیف درسی. باید به آنها مسئولیت داد تا کارهای شان را انجام بدهند و احساس کنند که تصمیمات و قضاوت هاشون معتبر است. در مجموع والدین باید رفتاری رو با کودک داشته باشند که باعث شود کودک باور کند که فردی سالم، قوی، محکم و با کفایت است. همه‌ی اینها طرحواره‌های سالم و مفیدی هستند که والدین باید سعی کنند در ذهن فرزندانشان ایجاد کنند.

اگر والدین نتوانند چنین فضایی رو برای کودک بوجود بیارند که از خودگردانی، کفایت و مستقل بودن آنها حمایت کند، باعث پیدایش باورها و طرحواره های منفی حوزه خودگردانی و عملکرد مختل در ذهن کودک می‌شوند.

طرحواره های حوزه خودگردانی و عملکرد مختل زمانی در ذهن کودک شکل می گیرد که والدین بیش از اندازه از کودک مراقبت کنند و مدام به کودک در مورد خطرات و آسیب‌ها هشدار بدهند . بچه‌ها وقتی می‌بینند والدین‌شان به این شکل رفتار می‌کنند، مدام و بی‌جهت نگرانشان هستند یا به قدر کافی به آن‌ها مسئولیت نمی دهند، در مورد حس کفایت، قدرت و تصمیم گیری‌شون دچار تردید می‌شوند و هم‌چنین فکر می کنند که جامعه و دنیایی که در آن زندگی می کنند پرخطر و ناایمن هست.

۱- کامل‌ترین پکیج پاورپوینت طرحواره درمانی: شامل پاورپوینت، PDF، Word

۲- دانلود کارگاه طرحواره درمانی

متاسفانه بعضی از والدین تا فرزندشان به کوچک‌ترین مشکلی بر می‌خورد زود هُل می‌کنند و به کمک کودک می‌شتابند. در مقابل برخی والدین هم به ندرت به فرزندشان کمک یا آن‌ها را راهنمایی می‌کنند. این افراط و تفریط باعث پیدایش طرحواره های حوزه خودگردانی و عملکرد مختل در ذهن کودکان می‌شوند.

بطور خلاصه طرحواره های این حوزه در ذهن کودکانی شکل می گیرد که والدین‌شان بیش از اندازه گرفتار هستند یا بیش از حد، از فرزندشان مراقبت می‌کنند، اعتماد به نفس کودک را کاهش می‌دهند یا برای تشویق کودک برای انجام کارهای بیرون از خونه شکست می‌خورند.

کودکانی که طرحواره های حوزه خودگردانی و عملکرد مختل در ذهن‌شان شکل می گیرد در بزرگسالی نمی توانند بدون دریافت و کمک‌های زیاد دیگران، زندگی خود را اداره کنند. آنها در تعیین هدف‌ها و تصمیم گیری‌های خود، معمولا شکست می خورند و در کسب مهارت‌های مورد نیاز دوره‌ی بزرگسالی ( مثل گرفتن گواهینامه رانندگی)  مشکل دارند در نتیجه این افراد در بزرگسالی مثل یک کودک کم سن و سال رفتار می کنند.

این حوزه چهار طرحواره دارد:

• 1- طرحواره وابستگی / بی کفایتی
• 2- طرحواره آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری
• 3- طرحواره خودتحول نیافته / گرفتار
• 4- طرحواره شکست.

پی نوشت:

1- متاسفانه بخش بزرگی از خانوم‌ها ممکن است که باورهای این حوزه در ذهن‌شان شکل گرفته باشد. تفکر غلطی که زن رو جنس آسیب‌پذیر می داند، باعث می‌شود والدین بیش از اندازه از کودکی که جنسیت مونث داره محافظت و مراقبت کنند.

به عنوان مثال: تا دختر خانواده می‌خواهد به خیابان یا بازار برود و برای خودش دفتر بخرد، والدین می‌گویند با برادرت برو یا تو اصلا نرو بزار برادرت برود!

این رفتارها و محافظت‌های افراطی همان‌طوری که در این نوشته مطالعه فرمودید باعث می‌شود تا این دختران در بزرگسالی دچار مشکلاتی شوند که به برخی از آنها در این پست اشاره کردم.

یادمان باشد که برخی از باورها ویژگی خودکام‌بخشی دارند. یعنی باعث تایید خودشان می‌شوند. مثلا باور به اینکه جنس مونث آسیب پذیر است، باعث می‌شود والدین بیش از اندازه از دختران‌شان مراقبت کنند و این مراقبت‌های افراطی باعث می شود که دختران این خانواده‌ها در بزرگسالی احساس آسیب‌پذیری و بی کفایتی کنند و دچار مشکلاتی شوند که پیدایش همین مشکلات باعث می‌شود این باور والدین – و البته جامعه – که “زن جنس آسیب پذیری است” تایید شود!

2- باورهای حوزه خودگردانی و عملکرد مختل به احتمال زیاد در ذهن بسیاری از کودکان امروزی هم شکل می گیرد. علت این امر این است که اکثر خانواده‌ها تک فرزند شده‌اند و همین امر باعث می‌شود که والدین بیش از اندازه از فرزندشان مراقبت کنند یا به قول خودشان براش وقت بگذارن! همین امر باعث پیدایش باورهای این حوزه در ذهن کودک‌شان می‌شود.