پیش‌نیاز این نوشته: آموزش کامل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد – اکت -بخش اول
نظریه بعدی که در زیربنای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد – اکت -دارای اهمیت است: نظریه تحلیل رفتار – کاربردی- است. هدف این است که بفهمیم این رفتار یا طرز فکر چه کاربردی برای ما دارد.
نظریه تحلیل رفتار – کاربردی -:
پرسش ما این است که این رفتار برای رسیدن به کدام هدف انجام میشود؟ فرمول ساده پرپ به ما کمک می‌کند تا این فن را به کار ببریم:
پیشایند، رفتار، پیامد.
پ: سرواژه پیشایند است:
چه چیزی قبل از رفتار اتفاق افتاد که در نفوذ گذاشتن بر آن نقش زیادی داشت؟ یا به بیانی دیگر: این رفتار در حضور چه چیزی اتفاق افتاد؟ پیشایند شامل افکار، احساسات، خاطرات یا دیگر تجربیات درونی به‌علاوه وضعیت‌های جسمانی نظیر بیماری، گرسنگی یا خستگی، به‌علاوه عوامل محیطی نظیر در دسترس بودن الکل یا مواد است.
ر: سرواژه رفتار است:
مخصوصاً رفتاری که تحلیل میکنیم.
پ: آخری سرواژه پیامد است:
این رفتار چه تأثیری روی خود فرد، دیگران یا محیط گذاشت؟ نتیجه این رفتار چه شد؟ وقتی ما پ اول و سوم را بدانیم، می‌توانیم کارکرد رفتار را تعیین کنیم (منظور اثر یا هدف آن رفتار است). اکنون ما با تحلیل کاربردی بودن رفتار آشنا شدیم.
تحلیل رفتار کاربردی: BA= behavior analysis
مثالی درباره تحلیل رفتار کاربردی:
پیشایندها:
احساس اضطراب و ناراحتی، داشتن افکاری مثل من آدم شکست خورده‌ای هستم و . . . فاکتورهای محیطی شامل: تلویزیون، یخچال پر از مشروب و تنهایی
رفتار:
تماشای تلویزیون، نوشیدن مقدار زیادی مشروب، مست شدن
پیامدها:
الف- کوتاه مدت: رهایی از افکار و احساسات دردناک
ب- بلند مدت: آسیب به سلامت جسم، افزایش درد و رنج هیجانی
این مثال به صورت واضح رفتار را مورد تحلیل قرار می دهد.
نظریه چارچوب ارتباطی: Relational Frame Theory
زیربنای سوم که می توان در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد – اکت – مورد بررسی قرار داد نظریه چارچوب ارتباطی است. یعنی حضور ذهن و زبان در اکت .
درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش بر بنیاد نظریه چهارچوب ارتباطی (RFT) قرار دارد. در ACT تقریباً هر مؤلفه فنی درمان به طور مفهومی با RFT مرتبط است و درباره برخی از این ارتباط‌ها به صورت تجربی مطالعه شده است.
دوستان عزیز یک فراکاو اگر تمرینی گفته میشود حتما انجام دهید تا به خوبی با مفاهیم درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد – اکت -آشنا شوید. اهمیت تمرین در آموزش اکت از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد.
متن زیر رو با تمام احساس‌تان بخوانید:
اولین باری که لیمویی بزرگ، براق، خوشبو و خوش طعمی را در دست گرفتم،به خاطر می‌آورم. همچنان که انگشتانم را به آرامی بر روی پوستش میگذاشتم، میتوانستم منافذ کوچک بر روی سطح آن را حس کنم. لیمو را گرفتم، به دو نیم کردم، و آب تازه آن را با فشار دادن، در دهانم و درست بر روی نوک زبانم ریختم.
تمرین: چشمان تان را ببندید و متن بالا را تصور کنید.
همچنان که پاراگراف قبل را می‌خواندید از لحاظ روانشناختی چه چیزی برای‌تان پیش آمد؟ آیا یک لیمو دیدید؟ یا بو کردید؟ یا لمس کردید؟ یا چشیدید؟ آیا بزاق‌تان ترشح شد؟
فقط کلمه لیمو را پیش خودتان بگویید و توجه کنید که از لحاظ روانشناختی چه اتفاقی میافتد؟ به شکل تصاویر، بوها، طعم‌ها، خاطرات، هیجانات، کلمات، بافت‌های روی پوست، لیموناد، کیک لیمو، درخت‌های لیمو، افکار درباره لیمو، یک لیموی کامل یا دو نیم شده.
در RFT، همه این تجارب درونی، وقایع -رویداد- گفته میشود. بنابراین، هنگامی که ما از یک ” واقعه” صحبت میکنیم، منظورمان هر تجربه درونی است که انسان میتواند داشته باشد، یک فکر، یک احساس، یا هر چیزی که می‌بینی، می‌شنوی، لمس می‌کنی، مزه می‌کنی، یا بو می‌کنی. پس هر زمان که لیمو را بو می‌کنید، آن را مزه می‌کنید، این‌ها وقایع هستند. در تمرین بالا، شما کلمه لیمو را به رویدادهای بسیار متفاوتی مثل طعم‌ها، بوها، احساس‌ها، خاطرات، افکار و تصاویر مرتبط کردید.
تمرین: حالا تمرین زیر را با صدای بلند حتما انجام دهید تا به نتیجه دیگری برسیم:
با صدای بلند و پشت‌سر هم کلمه لیمو را با سرعتی که برای‌تان امکان دارد و به مدت سی ثانیه تکرار کنید – حتما با صدای بلند و بیشترین سرعت -. همچنان که انجام می‌دهید توجه کنید که چه اتفاقی می افتد؟
آیا هنوز هم آب دهانتان جاری است یا دیگه اون تجربه قبلی رو نداری؟
اگر تمرین بالا را انجام داده‌اید ، پس بحث رو ادامه بدهیم. 🙂
تقریبا برای همه در ظرف این سی ثانیه، لغت تمام معنایش را از دست میدهد. در عوض صدای غریبی به شکل لی- مو باقی میماند. در همین زمان، تمام تصاویر، طعم‌ها، بوها، افکار و خاطراتی که قبلا با این صدا مرتبط شده بودند، ناپدید می‌شوند.
زمانی که شما کودک بودید چند بار اول که صدای لیمو را می‌شنیدید تجربه‌تان شبیه تمرین دوم بود. در آن برهه از زندگی‌تان، لی – مو هیچ معنایی برای شما نداشت، تنها صدایی بود که می‌شنیدید و شما نمی‌توانستید این صدا را به وقایع دیگر مانند مزه، بو، ظاهر، شکل یا رنگ میوه ربط دهید. پس در طی آن زمان تا الان برای شما چه اتفاقی افتاده است؟
سالها پیش لی – مو یک صدا بود، اما الان شما صدای لی – مو را به وقایع بسیار زیاد دیگری ربط می دهید. لیمو قسمتی از شبکه رابطه‌ای وسیعی است که نه تنها شامل بوها، مزه‌ها، بافت‌ها و رنگ‌های لیموست بلکه شامل افکار، تصاویر،
احساسات و خاطرات در باره لیموناد، کیک‌های لیمویی، درخت‌های لیمو، لیموهای کامل و قاچ شده، لیموهای پلاستیکی و غیره میشود. چطور شما این کار را یاد گرفته اید؟
RFT پاسخ شما را میدهد……
نظریه چارچوب ارتباطی مشخص می‌کند که ما چگونه بین عوامل مختلف توسط زبان می‌توانیم ارتباط برقرار کنیم . جایی که زبان و شناخت در هم می‌آمیزند و تفاسیر جدیدتری را به ما ارائه می‌دهند.
پس پیش به سوی یک تجربه و تمرین دیگر: ببینیم همین زبان و شناخت به چه شکلی در ما اثر می گذارد .
تمرین: کلمه زوبوما را به خودتان بگویید و به اینکه چه تأثیری بر شما دارد، توجه کنید. تنها تأثیر آن میتواند جنبه سرگرمی و عجیب
بودن آن باشد.
لطفا متن زیر را با تمام احساس و تصویرسازی ذهنی تان بخوانید.
زوبوما میوه‌ای گرمسیری نادری است که از لحاظ طعم و ظاهر شبیه لیمو است به جز اینکه سه برابر بزرگتر از لیمو است.
حالا تصور کنید که یک زوبوما را از درخت می‌چینید، به دو نیم می‌کنید. دهانتان را باز می‌کنید و تمام آب زوبوما را در دهانتان و مستقیما بر روی زبانتان میریزید. تصور کنید دهانتان پر شده از آب زوبومای تازه. آنقدر این کار را ادامه دهید تا دهانتان کاملا پر از آب زوبوما شود.
اکنون با این همه آب تازه و ترش چه حالی دارید؟
اما چیزی به نام زوبوما وجود ندارد. این لغت را برای این تمرین ساخته‌اند. شما تعداد وقایع در شبکه گسترده رابطه را که با کلمه لیمو در ارتباط بوده ، افزایش داده‌اید. مخصوصا به این وقایع، لغات دیگر لیمو اضافه شده است. همه این لغات جدید الان تعدادی از کارکردهای لیموی واقعی را دارا هستند.
به همان شیوه ای که من میتوانم کلمه لیمو را به یک تکه میوه ربط دهم، قادرم کلمات ” نفرت انگیز ” و ” بی ارزش ” را به خودم ربط بدهم. و زمانی که این کار را انجام می‌دهم برخی از کارکردهای ” نفرت انگیز ” و ” بی ارزش ” به من منتقل میشود.
مثال دیگری می‌زنم: لغات ” زندگی من ” قسمتی از شبکه عظیم رابطه‌ای هستند. آنها با وقایع بسیاری مرتبط شده‌اند که شامل انواع افکار، احساسات و خاطراتی است که درباره هر چیزی از شغل من، زندگی اجتماعی من تا سلامت و خانواده مرا شامل میشود.
حال فرض کنید که من کلمات ” افتضاح ” و ” بی‌معنی ” را با کلمات ” زندگی من ” ربط دهم. در همان لحظه‌های که این کار را انجام می‌دهم، بعضی از کارکردهای ” افتضاح ” و ” بی معنی ” به طرف مقابل منتقل میشود. این کارکردها نه تنها به کلمات “زندگی من ” منتقل می‌شوند، بلکه به رویدادی که در درون شبکه وسیع ارتباطی است انتقال می‌یابد. پس الان هر چیزی در “زندگی من ” افتضاح و بی‌معنی به نظر می‌رسد.
بدون شک نوعی از چارچوب رابطه‌ای را در مراجعین افسرده مشاهده کرده‌اید. می‌بینیم که چگونه ذهن و زبان ما را به بازی می‌گیرد و ارتباط های جدیدی را برای ما شکل میدهد.
:::: آموزش درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد – اکت -ادامه دارد… منتظر بخش بعدی این آموزش باشید::::
