نظریه هری استک سالیوان

هری استک سالیوان (Harry Stack Sullivan) روان‌پزشک آمریکایی بود که به خاطر اهمیتی که برای روابط میان فردی قائل بود معروف شد. نظریهٔ وی، به نظریهٔ روابط میان فردی (interpersonal theory) معروف شده‌است. این نظریه می‌گوید که روابط میان فردی سالم به ایجاد و حفظ شخصیت سالم کمک می‌کنند، و روابط میان فردی ناسالم، به شخصیت انسان‌ها آسیب می‌رسانند. برای مطالعه بیشتر درباره زندگی سالیوان در انتهای لینک ویکی‌پدیا درج شده است.

چکیده نظریه سالیوان

مادر از مشکلات مختلفی جسمانی و محیط پیرامونی زندگی‌اش که دارد دچار اضطراب می شود. کودک با مادر احساس همدلی می‌کند و در نتیجه خود او نیز دچار اضطراب می‌شود. اضطراب کودک موجب افزایش اضطراب مادر می‌گردد و این انتقال اضطراب بین مادر و کودک دوباره به صورت یک دور باطل تکرار می‌شود. در نتیجه یک اضطراب تشدید شونده ایجاد می کند.

این اضطراب متقابل به صورت دایم در حال تشدید شدن است و کودک ابزاری برای کاهش آن ندارد. تنها راه چاره کودک پناه بردن به مادر است و نقش مادر در قطع کردن و کاهش اضطراب خودش بسیار مهم است.

تفاوت دیدگاه کارن هورنای و سالیوان

کارن هورنای – کارن هورنای ، نظریه شخصیت و روان درمانی – این اعتقاد را دارد که رفتارهای نادرست والدین سبب شر بنیادین در کودک می‌گردند و والدین مسبب این شر بنیادین هستند. سالیوان معتقد است که همدلی کودک با اضطراب مادر سبب بروز اضطراب در کودک می شود.

برخی نکات مهم در نظریه سالیوان:

مادری کننده: سالیوان اولین کسی است که از اصطلاح مادری کننده استفاده کرد: کسی هست که نیازهای کودک در زمینه جسمانی و روانی را برآورده می‌کند. مادری کننده کسی است که برای زنده ماندن کودک، وجودش ضروری است.

آدم‌های مهم در زندگی ما: وجود این افراد در زندگی ما مهم است و ارتباط با آن‌ها و تجربه روابط میان فردی که برقرار می‌کنیم، این تجربه‌ها بعدها بر روی ما اثر گذار هستند.

تعریف سالیوان از شخصیت: مجموعه رفتارهای میان فردی است که ما دائما در حال تکرار آن ها هستیم و ما رو از دیگران متمایز می‌کند. این تمایز در رفتارهای میان فردی است (روابط کوتاه و موقتی که هر روزه با افراد آشنا و ناآشنا داریم) و الزاما روابط بلند مدت نیست. هر کس روابط میان‌فردی سالمی داشته باشد شخصیت سالمی دارد و هر کس چنین روابط میان فردی سالمی نداشته باشد، شخصیت سالمی ندارد.

اولین تجربه بشر از روابط میان فردی، همان رابطه‌ای است که  با مادری کننده اش برقرار می کند. این رابطه اگر منجر به ایجاد اضطراب شود، به صورت همیشه بر زندگی کودک تاثیر دارد و در بزرگسالی به دنبال مکانیسم‌های می گردد که اضطراب را در بقیه روابط میان فردی کاهش دهد!

اضطراب ناشی از ارتباط بین فردی با مادر به بقیه افراد هم فرافکنی می‌شود و مجبور می‌شود در بزرگسالی یه سری مکانیسم‌های امنیتی را اتخاذ کند که سطح اضطراب را در روابط میان فردی بکاهد. (مکانیسم‌های دفاعی)

پس ریشه اضطراب در روابط میان فردی و احساس عدم امنیت در این روابط و عدم برآورده شدن نیازهای جسمانی و عاطفی است. ریشه این اضطراب در اضطراب مادر است.

مکانیسم های امنیتی برای کاهش اضطراب

گفتیم که سالیوان بر این اعتقاد بود که ریشه اضطراب در رابطه مادر و کودک است. انسان برای کاستن اضطراب از مکانیسم‌های امنیتی برای کاهش اضطراب در روابط بین فردی و کسب احساس امنیت از مکانیسم‌های امنیتی – مکانیسم دفاعی – استفاده می‌کند.

۱- مکانیسم انگار که: یه جوری در ارتباط با دیگران رفتار می‌کنیم، انگار که خیلی خنگ هستیم یا برعکس آن، نقش یک آدم باهوش رو بازی می‌کنیم تا روابط با دیگران رو حفظ کنیم.

۲- مکانیسم والایش: زیگموند فروید والایش را بروز آبرومندانه غرایز سرکوب شده است، تعریف کرده است. اما سالیوان والایش را این‌گونه معرفی می‌کند که: بعضی از احساسات‌مان را در روابط میان فردی آن طور که نیستیم بروز می‌دهیم. مانند جوک گفتن در شرایطی که در درون غمگین یا خشمگین هستیم.

نظریه سالیوان بر روی ارتباط و اهمیت روابط بین فردی بنا شده است.

۳ فرآیند شناختی در روابط میان فردی:

۱- فرآیند درک تفاوت خود با دیگران: کودک به این درک می‌رسد که در کجای این جهان قرار دارد.

۲- درک مجاورت و تداعی کنش‌ها و واکنش‌ها: کودک گریه می‌کند و مادر به او شیر می‌دهد: گریه علت تولید شیر هست.
باز و بسته کردن قیچی باعث ایجاد دعوا می‌شود: شکل گیری خرافات از این فرآیند سرچشمه می گیرد.

۳- توافق جمعی با دیگران: ایجاد و تقویت ارتباط با دیگران – شکل‌گیری و استفاده زبان

سالیوان معتقد بود که بیشتر انسان‌ها از سطح مرحله دوم بالاتر نمی‌روند!

نکات مهم دیدگاه هری استک سالیوان:

• اهمیت روابط میان فردی، تولید واژه مادری کننده، نقش تعامل بین مادر و کودک
• سالیوان معتقد بود همه اختلالهای روانی علت میان فردی دارد و با در نظر گرفتن محیط اجتماعی بیمار می توان از آنها آگاه شد.
• مفهوم مادر خوب، مادر بد سالیوان شبیه مفهوم پستان خوب، پستان بد ملانی کلاین می‌باشد.
• سالیوان در روان درمانی روش خاصی برگزید که بر پایه مصاحبه قرار دارد.
• به اعتقاد سالیوان شخصیت در دوران کودکی تشکیل نمی گردد.
• سالیوان اولین نظریه پرداز شخصیت بود که ارزش درمانی بالقوه رابطه بین درمانگر و بیمار را تشخیص داد.
• سالیوان معتقد بود افراد شخصیت خود را از طریق روابط میان فردی پرورش می دهند.

انتقاد به سالیوان: مبهم و غامض صحبت کردن و استفاده از سایر نظریاتی است که روشن‌تر آن ها را بیان کرده‌اند.

مطالعه بیشتر در باره زندگینامه هری استک سالیوان در ویکی‌پدیا